معاون پژوهشی مرکز تخصصی تربیت مدرس حوزه علمیه قم در گفتگو با مرکز خبر حوزه، ضمن تشریح فعالیت‌های پژوهشی این مرکز با اشاره به اهمیت و جایگاه پژوهش در مجامع علمی، اظهار داشت: پژوهش و تحقيق در حوزه بايد از جايگاه رفيعي برخوردار باشد، به طوری که بتواند به همه پرسش‌ها و ابهامات در رفتارهاي فردي و اجتماعي و سیاسی، پاسخ دهد و راهكارهاي مناسبي را نيز براي رفع موانع و مشكلات ارائه نماید.
حجت الاسلام محمد حبیبیان افزود: واقعيت آن است كه اساس حوزه‌هاي علميه و نظام تحصيل و تدريس در آن، با الهام از «اطلبوا العلم و لو بالسين» بر تحقيق و پژوهش استوار بوده و هست؛ البته اين ضرورت، در برخي از برهه‌هاي زمان با فراز و نشيب‌هايي نیز روبه رو بوده است.
معاون پژوهشي مركز تخصصی تربيت مدرس حوزه با اشاره به وقوع انقلاب اسلامی و تاثیرآن در وضیعت پژوهش کشور، گفت: پس از پيروزي انقلاب اسلامي، نيازي كه جامعه و نظام با آن روبه رو گشت، بسيار وسيع‌تر و حتي غيرقابل مقايسه با سابق بود وهمین امر باعث شد حوزه با انبوهي از پرسش‌ها مواجه شود و امر پژوهش در همه سطوح مورد توجه خاص قرار گيرد.
وی با بیان این مطلب که پژوهش‌ها می تواند مسأله محور، تقاضا محور، عرضه‌محور و... باشد، تصریح کرد: البته پژوهش و تحقيق به شكل سنتي و معمول در طول دوران گذشته در مراكز علمي حوزوي وجود داشت، اما كافي و پاسخگوی انبوه نيازها نبود.
معاون پژوهش مرکز تخصصی تربیت مدرس حوزه ادامه داد: در سال‌هاي اخير تلاش های قابل قبولي در اين زمينه صورت پذيرفته است، اما با اذعان به ديربازدهي پژوهش‌ها، نيل به نتايج در زماني كوتاه، انتظار معقولي نمي‌باشد.
*راهكار ورود طلاب به پژوهش
حجت الاسلام حبیبیان اضافه کرد: بايد قبل از بيان راهكارها، تعريف درستي از پژوهش در سطوح مختلف داشته باشيم، در واقع بايد با توجه به سطح تحصيل طلاب و فضلاي حوزه‌هاي علميه، پژوهشي متناسب تعريف و ارائه گردد، اما نبايد از اين مهم غافل ماند كه همه فعاليت‌هاي پژوهشي بايد همگرا و مكمل هم باشند و مسير طوری ترسيم شود كه طلبه همراه با موفقيت در تحصيل مراتب پژوهشي را طي كند.
معاون پژوهشي مركز تربيت مدرس حوزه علمیه قم، با تاکید بر اهتمام طلاب به پژوهش در حين تحصيل اذعان داشت:باید طوری برنامه ریزی شود که از وزن امتحان پايان سال يا ترم كاسته و به ارزش فعاليت‌هاي پژوهشي كلاسي در طول تحصيل افزوده شود،از طرفی اساتيد نيز با تعريف و تعيين فعاليت‌هاي پژوهشي متناسب با سطح، پايه و موضوع درس، زمينه گرايش طلاب و دانش‌پژوهان را به تحقيق به خوبي فراهم آورند.
وی، تربيت اساتيد محقق و پژوهشگر را از دیگر راهکارهای ورود طلاب به عرصه پژوهش دانسته و گفت: اين امر زمينه تقويت روحيه پژوهشگري و آموزش پژوهش‌محور كه اين روزها در نوشته و سخن به وفور يافت مي‌شود، را به خوبي فراهم مي‌كند.
* تلخیص ها، تحول را بی ثمر می کند!
حجت الاسلام حبیبیان یادآور شد: البته در فضايي كه نظام ارزشيابي و امتحانات، به گونه‌اي است كه جزوه‌ها و حتي تلخيص‌هاي كم ارزش و ضد تحقيق به سادگي براي امتحانات كافي به نظر مي‌رسند و تقاضاي معنا‌داري نيز براي آن‌ها در بازار تحصيل حوزوي براي تدوين، خريد و مطالعه وجود دارد و موفقيت مطالعه‌كنندگان جزوه‌ها و خلاصه‌ها در برخي موارد بيشتر از ديگران در امتحانات و ارزشيابي‌ها است، بحث از تغيير و تحول به سوي نظام مطلوب پژوهشي تا حدي بي‌ثمر خواهد بود.
وی با بیان راهکار قطعی رفع این معضل تصریح کرد: امروز تنها با جهاد علمي مي‌توان به وضعيت مطلوب مورد نظر در پژوهش رسيد كه تحقق این مهم از سوي تصميم‌سازان حوزه‌هاي علميه در ظل توجهات حضرت ولي عصر (عج)، دور از انتظار نيست.
*فعاليت هاي پژوهشي مركز تربيت مدرس
معاون پژوهشي مركز تربيت مدرس حوزه در ادامه با اشاره به فعاليت هاي مختلف پژوهشي این مركز، ابراز داشت:مرکز تربيت مدرس در سال 1384 در سه رشته فقه و اصول، علوم عقلي و ادبيات عرب تأسيس و معاونت آموزشي و پژوهشي آن نیز در سال 86 فعاليت خود را آغازنمود كه در ابتدا به دليل ضرورت ساماندهي امور آموزشي عملاً فعاليت‌هاي پژوهشي محسوسي وجود نداشت.
وی ادامه داد: از سال 89 بخش پژوهش بنا به ضرورت ها از معاونت آموزش جدا شد و در حال حاضر نیز با تعريف فعاليت‌ها در حال شكل گيري و تكميل برنامه‌ها است.
حجت الاسلام حبیبیان به برخي از برنامه‌هاي مستمر و غير مستمر معاونت پژوهشي مركز تخصصی تربيت مدرس حوزه اشاره کرده و افزود:گسترش و تجهیز كتابخانه، تشكيل پرونده پژوهشي اساتيد و دانش‌پژوهان، ساماندهي تحقيقات كلاسي شامل تهيه آيين‌نامه‌ها و دستور العمل‌هاي لازم، برگزاري كارگاه‌هاي روش تحقيق و روش پايان‌نامه نويسي و زمينه‌سازي تهيه نشريات داخلي و مجلات از جمله اقدامات انجام شده در این عرصه می باشد
وی، تنظيم امور پايان‌نامه‌ها را از دیگر اقدامات این عرصه دانسته و ادامه داد: این برنامه شامل فعالیت هایی از قبیل به روز رساني و معرفي دانش‌پژوهان براي اخذ موضوع پايان‌نامه؛ پيگيري امور مربوط به اساتيد راهنما و مشاور؛ برگزاري جلسات دفاع در مركز تربيت مدرس؛ تعيين موضوعات روشي براي پايان‌نامه‌ها در سه رشته وپيگيري تشكيل كميته‌هاي ويژه پايان‌نامه‌هاي دانش‌پژوهان می باشد.
معاون پژوهشی مرکز تخصصی تربیت مدرس حوزه، زمينه‌سازي تدوين جزوه‌ها و كتب روشي را از دیگر این معاونت دانست و آن را شامل اقداماتی چون هماهنگي با مراكز و اساتيد آشنا با روش‌هاي تدريس براي تدوين جزوه‌ها و كتب روشي؛ تهيه جزوه‌ها و استفاده از آن در كلاس‌ها و جمع‌آوري بازخوردها؛ تدوين نهايي جزوه‌ها و آماده سازي براي تبديل آن به كتاب؛ شيوع فرهنگ درسنامه نويسي در درس‌هاي مختلف سه رشته فقه و اصول، ادبيات عرب و علوم عقلي ذکر کرد.
*طرح‌ها و برنامه‌هاي فرارو و جديد
وی با تاکید بر این که در مركز تخصصی تربيت مدرس حوزه از بدو تأسيس به موضوع پژوهش جایگاه ویژه ای اختصاص یافته است، گفت: تربيت اساتيد پژوهشگر و محقق، تربيت مربي مشاور و معاونان پژوهشي براي مدارس علميه با همكاري معاونت پژوهشي حوزه‌هاي علميه كشور و ایجاد روحيه پژوهشي در دانش‌پژوهان و طلاب با ارائه روش‌هاي جديد تعليم و تعلم از مهمترین برنامه های آینده این مرکز به شمار می رود.
*اجتناب از افراطی گری در پژوهش
حجت الاسلام حبیبیان همچنین با تاکید بر اجتناب از افراطي‌گري ناشيانه در پژوهش‌محور ساختن آموزش و توجه به اثرگذاري پژوهش‌ها، تصریح کرد:هرگاه كتب، مقالات و نوشته‌هاي اساتيد و محققان، اثر واقعي خود را بر جاي نگذارد و به عبارتي در كنج كتابخانه‌ها خاك بخورد، بايد در نظام پژوهش، روش‌ها و موضوعات پژوهشي ترديد و در صدد اصلاح آن برآمد.
وی با تاکید بر گسترش روحيه دانش‌پژوهي نه صرفاً دانشجويي، در بین طلاب، خاطر نشان ساخت:در حوزه‌هاي علميه و مراكز تخصصي آن، به جاي كلمه دانشجو از دانش‌پژوه استفاده مي‌شود و به نظر مي‌رسد كه این امرصرفاً تغيير لفظي نيست؛ به طوری که مقصود اش این است که طلاب و فضلا نبايد فقط به جستجوي دانش اكتفا کنند، بلكه علاوه بر آن بايد روحيه پژوهش و تحقيق را در خود تقويت نمايند.
*در مسیر انحرافی قرار نگیریم
حجت الاسلام حبیبیان در پایان یادآور شد: نكته مهم در عرصه پژوهش آن است كه در اين شرايط، نبايد تابع جو حاكم شد و با بيان آمارهاي شعارگونه اختصاص يك و نيم و یا سه درصد توليد ناخالص ملي به امر پژوهش، در مسيرهاي انحرافي قرار گیرد، بلكه بايد با درك صحیح از نيازها، بودجه محدود را در واقعی تخصيص داد و با توجه به منابع موجود فرصت‌ها، تصميمات مناسب را اتخاذ نمود و از هدر دادن آن به شدت پرهيز كرد.
